|
Демак, шу муҳлат тугаганидан кейин улар билан ҳамма жойда ва ҳамма вақт уруш қилиш мумкин бўлади.
Биз ҳамма вақт ва ҳамма жойда, дедик. Ҳамма вақт дейишимизга боис бу ердаги қайдланишнинг, боғлиқликнинг замонга доирлигидир.
أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ
Муддат ўтиб, шу қайдланиш, боғлиқлик йўқ бўлганидан кейин улар билан ҳамма вақт жанг қилиш жоизга айланади.
Ҳамма жойда дейишимизга боис (حيث ) сўзининг маконни ифодалашидир. Бинобарин, муҳлат тугаганидан кейин мушриклар билан ҳамма жойда жанг қилинаверади.
(حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ ) яъни, уларни қаерда топсанглар.
Энди
وَلاَ تُقَاتِلُوهُمْ عِندَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ حَتَّى يُقَاتِلُوكُمْ فِيهِ
– „Ўзлари уруш бошлагунча улар билан Масжидул Ҳаром олдида урушмангиз!“. [2:191]
деган оят Ҳарамга хосдир,
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ
(Сиздан «шаҳри ҳаром» — уруш ҳаром бўлган ойда жанг қилиш ҳақида сўрайдилар. Айтинг: «У ойда жанг қилиш катта гуноҳдир).
деган оят уруш ҳаром қилинган ойга хосдир,
فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ
– „бас, қачон уруш ҳаром қилинган ойларчиқса, мушрикларни топган жойингизда ўлдирингиз“. [9:5]
деган оят эса ҳамма замон ва ҳамма макон учун омдир, умумийдир ва ом, умумий маънодаги гап хосни, хусусий маънодаги гапни насх қила олмайди, деган гап ҳам бор.
Бу гап тўғри. Фақат бунинг учун омнинг далолати зонний, хоснинг далолати эса қатъий бўлиши керак. Бу ерда эса омнинг далолати ҳам қатъий бўляпти.
حَيْثُ وَجَدتُّمُوهُمْ
Яъни, топган жойингларда.
فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ
Яъни, ўша тўрт ойлик муҳлат тугаганидан кейин. Уларни ҳамма пайт ўлдиринглар. Чунки урушни тақиқловчи муддатнинг белгиланиши шу муддат ўтиши билан уруш қилиш жоизлигини англатади. Оятнинг мафҳуми мана шу. Яъни, омнинг ҳам, хоснинг ҳам далолати қатъийдир ва бир-бирига зиддир. Хос олдин келгани, ом эса кейин
203-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208